Klik op een titel voor meer informatie
- Boeken
- Radicaal kloosterleven (2021)
- De rode paus (2021)
- Met biddend hart (2020)
- Midden tussen de mensen (2016)
- Geloven met hart en hand (2016)
- Zusters in de zorg (2014)
- In dienst van de zieken (2014)
- Toegewijd aan de jeugd (2014)
- Met de minsten der Mijnen (2013)
- We waren er altijd (2009)
- Met geloof en ijver (2006)
- En toch verschillend (2005)
- Gezonde gezinnen (2004)
- Huijbergen en de uiteinden der aarde (2004)
- Eenvoudig leven, eenvoudig werken (2003)
- Een missie in de marge (2002)
- In haar naam geborgen (2002)
- Verbondenheid in eigenheid (2001)
- Door zusters geroepen (2001)
- Vroomheid in veelvoud (2000)
- Voortgaan in vertrouwen (1999)
- Trappisten van de Achelse Kluis (1996)
In 1997 startte Echo met de serie Metamorfosen, studies in religieuze geschiedenis. Aanvankelijk jaarlijks, sinds 2000 tweejaarlijks worden hierin de resultaten van de Echo-colloquia gepubliceerd, aangevuld met verdere artikelen die het jaarthema verdiepen en met interviews met betrokkenen uit de wereld van kerk, klooster of sociale organisaties. Historici, theologen en sociale wetenschappers werken belangeloos mee aan deze serie. De redactie is steeds in handen van één of meer Echo-bestuursleden, samen met een ervaren en een jonge wetenschapper.
-
- Werven en derven (2019)
- Dienstbaar onder vuur (2016)
- Creatie en recreatie (2014)
- Bewogen Missie (2012)
- Het geloof dat inzicht zoekt (2010)
- Bezielde Zorg (2008)
- Mannen Gods (2007)
- Tempo doeloe, tempo sekarang (2004)
- De verleiding van het vreemde (2002)
- Het licht gezien (2000)
- Steun en toeverlaat (1999)
- Gaan voor God (1998)
- Sterven voor de wereld (1997)
In het kader van de viering van het 75-jarig bestaan van de Katholieke Universiteit Nijmegen nam Echo in 1996 het initiatief om in samenwerking met de KUN een reeks biografische portretten van katholieke vrouwelijke pioniers in de wetenschap te starten. Resultaat is de serie Vrouwen van formaat.
Boeken
Dit boek vertelt de geschiedenis van de ongeschoeide karmelietessen in Nederland sinds de negentiende eeuw: katholieke zusters die naar het voorbeeld van Teresa van Avila (1515-1582) in slotkloosters leefden. In de tijd dat Nederland een modern land werd, bloeide ook het contemplatieve kloosterleven. Vrouwen en mannen zonderden zich af van de wereld en richtten zich achter de kloostermuren op gebed en ascese. Hun uitstraling sprak erg tot de verbeelding en zij werden zelfs beeldbepalend voor het katholicisme. Heffernan beschrijft wie de ongeschoeide karmelietessen waren, waarom ze kozen voor deze levensvorm, wie het voor het zeggen had in hun kloosters, welke ideeën zij hadden over hun levenswijze, wanneer en waarom deze veranderden en de beelden die de buitenwereld over hen had. Het is een fascinerende geschiedenis van een van de meest radicale vormen van vrouwelijk kloosterleven die Nederland heeft gekend.
De rode pausBiografie van Willem van Rossum CSsR, 1854-1932Auteur: Vefie Poels
|
 |
Willem van Rossum (1854-1932), afkomstig uit Zwolle en pater redemptorist, woonde sinds 1895 in Rome. Hij maakte er snel carrière aan de curie, het door en door Italiaanse bestuurscentrum van de H. Stoel. Tussen zijn collega’s nam hij een uitzonderlijke en soms ook moeilijke positie in. Zijn sobere en rechtlijnige Noord-Nederlandse aard botste met het uitbundige en buigzame Italiaanse karakter. Toch wist hij er zich als buitenbeentje uitstekend te handhaven. Hij toonde zich buitengewoon strikt in de orthodoxe kerkelijke leer en was onder paus Pius x (1903-1914) een fervent strijder tegen het ‘virus van het modernisme’. Het leidde in 1911 tot zijn kardinaalscreatie. Benedictus xv (1914-1922) benoemde hem, als een van de weinige kardinalen uit een neutraal land, nog tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1918 tot prefect van de Congregatie de Propaganda Fide. De prefect van dit missiedepartement bekleedde een van de hoogste posten in het Vaticaan en stond daarom bekend als ‘de rode paus’. Van Rossum ontpopte zich hier als een groot organisator en strateeg. Met steun van Benedictus xv en diens opvolger Pius xi (1922-1939) wist hij het initiatief, het beleid, de financiën en de personele inzet op missiegebied in een verbeten strijd weg te halen uit de sfeer van het nationalisme en op supranationaal niveau in Rome te concentreren. Vervolgens zette hij in op de opbouw van inheemse kerken met een eigen lokale hiërarchie, waardoor hij voor de kerk een gunstige positie creëerde tijdens de te verwachten dekolonisatiegolf na de Tweede Wereldoorlog. Ondertussen bleef hij zich storen aan de inefficiëntie en het Italiaanse karakter van de curie. Kort voor zijn dood schreef hij anoniem een vernietigend pamflet waarin hij de misstanden in het bestuur van de kerk aan de kaak stelde. Veel van zijn kritiek blijkt nog steeds actueel. Deze wetenschappelijke biografie ontrukt Willem van Rossum, de grote strateeg achter de missiepausen Benedictus xv en Pius xi, aan de vergetelheid. Zijn uitzonderlijke levensgeschiedenis, van wees uit Zwolle tot rode paus in Rome, werpt een fascinerend licht op de geschiedenis van de kerk en de Romeinse curie aan het eind van de negentiende eeuw tot ver in het interbellum.
Met biddend hartGeschiedenis van de franciscanessen van MariadalAuteur: Marie-Antoinette Willemsen
|
 |
Mère Joseph was een sterke, eigenzinnige vrouw die in 1800 op negentienjarige leeftijd intrad bij de Franciscanessen van Dongen. Twintig jaar later stichtte ze in Etten een nieuwe communiteit. In 1832 trok ze naar Roosendaal waar ze de basis legde voor de Congregatie Franciscanessen van Mariadal. Ze streefde ernaar alles op haar levenspad met biddend hart tegemoet te treden om zo, in alle eenvoud, betekenisvol te zijn voor de medemens. Marie-Antoinette Willemsen volgt de ontwikkeling van deze congregatie vanaf het prille begin. De zusters namen taken op zich waarin de overheid (nog) niet voorzag en verlegden hun werkterrein als de nood was gelenigd. Ze werkten in verschillende vormen van onderwijs, maar waren in de twintigste eeuw ook actief in het Wit Gele Kruiswerk, het pastoraat en de bejaardenzorg. In het voetspoor van de stichteres leefden en werkten generaties krachtige vrouwen vanuit eenzelfde religieuze bevlogenheid.
In 1899 kwam een handjevol idealistische Nederlandse jongemannen bij elkaar in Leuven om mooie toekomstplannen te maken. Ze waren lid van een Frans religieus genootschap, de Priesters van het H. Hart van Jezus (SCJ), en wilden hun eigen religieuze ‘oeuvre hollandaise’ op gaan zetten. In Midden tussen de mensen beschrijft Marieke Smulders hoe hun plannen tot leven kwamen. De Nederlandse SCJ-provincie, opgericht in 1911, groeide uit tot een levendige, actieve gemeenschap van mannelijke religieuzen die op talloze plekken in de maatschappij hun apostolaat uitoefenden. De SCJ’ers – paters en broeders – werkten in parochies, in clubhuizen in de grote steden, in de havens van Rotterdam en Amsterdam, in tehuizen voor ‘moeilijke’ jeugd, in gevangenissen en interneringskampen, in studiehuizen en lycea. Ook zwierven ze de wereld over om op vier verschillende continenten als missionaris werkzaam te zijn: ze werkten onder meer in Finland, Congo, Brazilië en Indonesië. In al hun menselijkheid, met talenten maar ook tekortkomingen, probeerden de SCJ’ers hun religieuze zending te vervullen. Ruim een eeuw na de oprichting van de Nederlandse provincie blikt dit boek terug op wat de broeders en paters in die honderd jaar hebben gedaan en beleefd, en wat hen heeft bewogen.
Dit boek laat op basis van een breed scala aan bronnen, waaronder brieven, interviews en foto’s, zien hoe de Zusters van H. Juliana van Falconieri sinds 1917 in steeds wisselende omstandigheden invulling hebben gegeven aan hun ideaal van eenvoud, deskundigheid en dienstbaarheid. Decennialang waren deze ‘Juliaantjes’ oftewel ‘nonnen met schorten’ een vast onderdeel van het straatbeeld. Te voet en op de fiets, en later ook met hun DAFje en op de solex, gingen zij op pad om huishoudelijke hulp, kraamhulp of gezinszorg te verlenen aan bij voorkeur arme gezinnen. Gaandeweg de twintigste eeuw kwamen er nieuwe werkvelden. Zo vertrokken de zusters in 1969 naar Brazilië om er ontwikkelingshulp te verlenen. Van meet af aan ging hun actieve leven van werken samen met een meer contemplatief leven van bidden. ‘Geloven met hart en hand’ heette het dan ook kernachtig in een wervingsbrochure uit 1967.
Op 1 december 1834 nemen twee katholieke gasthuiszusters hun intrek in een woonhuis in Oosterhout: moeder Theresia Saelmaeckers en zuster Juliana Verkaar. Ze gaan meteen aan de slag in de ziekenverpleging en Charitas is geboren. De Franciscanessen van Charitas werkten door heel Nederland en in de missie. In Indonesië leeft de congregatie voort. Over religieuzen is veel geschreven, vooral over het kloosterleven zelf. Dit boek gaat over het werk van de zusters in de zorg. Ruim honderdvijftig jaar verpleging en verzorging komen voorbij, vanaf de dag dat moeder Trees als eerste gasthuisoverste in ons land aan de slag ging in de zorg, tot aan het moment waarop de congregatie ‘met pensioen’ ging en de verzorgingsstaat het werk overnam. In de tussenliggende periode heeft de lezer kennisgemaakt met meer dan 900 kloosterzusters en de talloze oude, jonge, arme, zieke en hulpbehoevende mensen van alle rangen en standen die zij hebben verpleegd en verzorgd. ‘In blijdschap, eenvoud en vooral liefde’, om met moeder Trees te spreken. Zusters in de zorg is verrijkt met prachtige illustraties, waaronder een serie portretten van de huidige zusters van Charitas, die speciaal voor deze publicatie zijn gefotografeerd door portretfotograaf Alex ten Napel.
In dienst van de ziekenBroeders van Barmhartigheid van St. Joannes de Deo, 1875-2013Auteur: José Eijt
|
 |
Op de vlucht voor de Pruisische Kulturkampf vestigden enkele Duitse broeders uit het Westerwaldse stadje Montabaur zich in 1875 in Nederland. Als Broeders van Barmhartigheid van St. Joannes de Deo werkten zij in de thuisverpleging. Op den duur bemanden zij tevens een aantal eigen ziekenhuizen, bejaardenoorden en verpleeghuizen en een instelling voor meervoudig gehandicapten: Kalorama. De broeders werkten onder meer in ’s-Hertogenbosch, Amsterdam, Haarlem, Den Haag, Utrecht en Nijmegen. Zij waren in Nederland de enige broedercongregatie en lange tijd vrijwel de enige mannen die werkzaam waren in de door vrouwen gedomineerde ziekenverpleging. José Eijt beschrijft hoe de broeders probeerden hun religieuze leven én de zorg voor zieken en hulpbehoevenden te combineren. Behalve op de ontwikkeling van hun werk en instellingen in Nederland gaat Eijt in op hun werkzaamheden ten behoeve van de gezondheidszorg in Tanzania, op de motivatie van de broeders en op hun religieuze gemeenschapsleven.
Toegewijd aan de jeugdDe salesianen van Don Bosco in Nederland, 1928-2013Auteur: Marie-Antoinette Th. Willemsen
|
 |
Toegewijd aan de jeugd geeft een beeld van vijfentachtig jaar geschiedenis van de Salesianen van Don Bosco in Nederland. De studie is een feitelijk relaas dat deels chronologisch, deels thematisch de ontwikkelingen van de congregatie schetst vanaf de eerste vestiging in Limburg tot aan de recente stichting van een internationale communiteit in Amsterdam. Het relaas krijgt kleur door de afwisseling van feiten met de persoonlijke herinneringen van geïnterviewde salesianen, enkele uitgewerkte portretten, citaten uit brieven en fragmenten uit de kronieken van huizen.
Met de minsten der MijnenGeschiedenis van de Kleine Zusters van de H. JosephAuteur: Gabrielle Dorren
|
 |
De congregatie van de Kleine Zusters van de H. Joseph werd op 21 juni 1872 gesticht in Heerlen. In de loop der tijd zijn meer dan drieduizend Nederlandse en Belgische vrouwen ingetreden. Als religieuzen richtten zij zich vooral op degenen naar wie het minst werd omgekeken. De Kleine Zusters van de H. Joseph werkten in de verpleging, de zwakzinnigenzorg, voogdijinstellingen, het onderwijs, bejaardentehuizen en kerkelijke instituten zoals seminaries en retraitehuizen. Zij waren in heel Nederland en in Belgisch Limburg actief, maar ook in China, Indonesië en Kenia. In Met de minsten der mijnen geeft Gabrielle Dorren een geschiedenis van 140 jaar weer, waarin vooral de Kleine Zusters zelf in al hun verscheidenheid naar voren komen: op velerlei wijzen gaven en geven zij hun spiritualiteit van eenvoud, toewijding en overgave gestalte.
We waren er altijdZusters in zorg en verpleging.
|
 |
Op 1 augustus 1880 werd in Breda een nieuwe zustercongregatie gesticht: de Franciscanessen van de H. Elisabeth. Haar werkterrein: de verpleging van zieken aan huis. Binnen twintig jaar werkten de zusters ook in de ziekenhuisverpleging, de wijkverpleging en de bejaardenzorg. Later zorgden zij bovendien voor ongehuwde moeders en hun kinderen en trokken zij naar de missie op Sumatra. Dit boek gaat over de wijze waarop de zusters het devies van hun congregatie ‘Ik was ziek en gij hebt mij bezocht’ (Mt. 25, 36) meer dan een eeuw lang in de praktijk hebben gebracht. ‘We waren er altijd’: voor de zieken stonden de zusters dag en nacht klaar. Die grenzeloze inzet stond echter op gespannen voet met de eisen die het religieuze leven aan hen stelde. Voor alle zusters was dit een persoonlijk dilemma; voor sommigen was het een reden om de congregatie te verlaten. Op haar hoogtepunt in 1952 telde de congregatie 355 leden. In 2008 leefden er in Nederland nog 44 zusters. Op Sumatra deed zich een omgekeerde ontwikkeling voor. De eerste kandidaten meldden zich daar pas in 1950, maar nu , ruim een halve eeuw later, heeft de Indonesische zustergemeenschap zich ontwikkeld tot een zelfstandige congregatie van bijna tweehonderd leden: Kongregasi Suster Fransiskanes Santa Elisabet. In opgetekende herinneringen en ervaringen klinken de stemmen van zusters en uitgetreden zusters. Zij geven kleur aan de bewogen geschiedenis van deze religieuze gemeenschap.
Met geloof en ijverDe Nederlandse provincie van de Broeders van de Christelijke Scholen, 1908-2006Auteur: José Eijt
|
 |
In januari 1908 namen zes mannen, gekleed in zwarte toog en witte bef, hun intrek in het gesticht Huize Groenestein in Den Haag om er te zorgen voor tientallen verweesde en verwaarloosde jongens. Zij waren leden van een broedercongregatie die in 1680 in het Franse Reims was opgericht door de priester Jean-Baptiste de La Salle. Diens stichting, bedoeld voor de christelijke opvoeding van kansarme jongens, zou uitgroeien tot de grootste broedercongregatie ter wereld. Op haar hoogtepunt in 1966 telde zij meer dan 16.000 leden. Heden ten dage beschikt zij nog altijd over meer dan 6.000 broeders, verspreid over de hele wereld. Dit boek gaat over de wijze waarop de broeders van de kleine maar zeer actieve Nederlandse provincie van deze congregatie het motto van hun stichter – ‘Met geloof en ijver’ – bijna een eeuw lang in de praktijk hebben gebracht. Het beschrijft het onderwijs- en opvoedingswerk dat zij in Nederland en op Aruba hebben verricht en de diepgaande veranderingen die hun religieuze leven heeft ondergaan. Ook hun missie in Kameroen krijgt ruimschoots aandacht. Opgetekende herinneringen geven kleur aan deze boeiende geschiedenis.
Een golf van vernieuwing rolde in de jaren zestig door de westerse samenleving, inclusief de katholieke kerken en kloosters. In het leven van kloosterlingen veranderde zo ongeveer alles: hun werk, hun leefwijze, hun uiterlijk en de omgang met elkaar en anderen. Velen traden uit, anderen ontwikkelden binnen het kloosterleven een nieuwe manier van religieus zijn. Dit boek laat zien hoe dit veranderingsproces zich voltrok bij de ‘Zusters van Tilburg’, zoals zij in de volksmond bekend staan. Zij vormen de grootste Nederlandse zustercongregatie met vestigingen in meer dan tien landen, verspreid over vier continenten. Op basis van archiefonderzoek en vele interviews is een geschakeerd beeld ontstaan: van vreugde over nieuwe kansen, van pijn om het verlies van tradities, van onzekerheid over de nieuwe koers, maar bovenal van de worsteling om als groep een eenheid te blijven terwijl de leden toch verschillend mogen zijn.
Gezonde gezinnenSociaal werk door de Vereniging van Catechisten, 1928-2003Auteurs: Marjet Derks en José Eijt
|
 |
In de jaren na de Eerste Wereldoorlog kwam er internationaal een beweging op gang waarin de eucharistie als het ‘geneesmiddel’ werd gepropageerd tegen de dreigende teloorgang van het goede katholieke leven in de ‘zieke’ geseculariseerde maatschappij. Deze Eucharistische Kruistocht werd in Nederland gepropageerd door de bevlogen priester Frans Frencken. Zijn voorkeur ging uit naar sociaal zwakke groepen, zoals fabrieksmeisjes en moeders van gezinnen waarin het geloof verloren dreigde te gaan. Frencken kon zijn idealen en plannen echter niet alleen realiseren. Daar waren religieus-sociaal bewogen vrouwen voor nodig. Deze vrouwen, de Catechisten van Breda, en hun sociaal werk staan in Gezonde gezinnen centraal. Tot 1945 lag het zwaartepunt bij de zorg voor (fabrieks)meisjes. Na de oorlog verschoof de aandacht naar het wijkwerk en de gezinszorg. Op deze terreinen waren de catechisten pioniersters. Gestimuleerd door de naoorlogse aandacht en steun voor gezinszorg en maatschappelijk werk konden zij hun werkzaamheden op dit gebied fors uitbreiden. In de jaren vijftig raakte het catechistenwerk steeds meer geïnstitutionaliseerd en geprofessionaliseerd, terwijl het religieuze aspect naar de achtergrond verdween. Onmaatschappelijkheidsbestrijding kreeg nu voorrang: ‘een gezond gezin in een gezonde maatschappij.’
Huijbergen en de uiteinden der aardeDe broeders van Huijbergen, 1854-2004Auteur: Rob Wolf
|
 |
In 2004 bestaat de congregatie van de Broeders van Huijbergen 150 jaar. Dit boek beschrijft de geschiedenis van deze onderwijscongregatie met nadruk op de laatste halve eeuw. De Broeders van Huijbergen hebben vooral in het bisdom Breda gewerkt, maar ook in steden als Amsterdam en Nijmegen. Sinds 1921 zijn ze actief in Indonesië, sinds 1958 in Brazilië. De broeders hebben hun sporen enerzijds verdiend in het lager onderwijs, het voortgezet en speciaal onderwijs, anderzijds in de opvang van jongens in internaatverband.
Honderd jaar geleden vestigden zich veertien Franse zusters in Roermond. Uit deze vestiging groeide een religieuze gemeenschap die onderdeel is van de wereldwijde zustercongregatie der Missiezusters Oblaten van de Assumptie. In Nederland raakte deze congregatie bekend als de Zusters van Hulsberg, genoemd naar hun moederhuis in het gelijknamige dorp nabij Valkenburg. Honderd jaar hebben de zusters gewerkt in de wijkverpleging, de bejaardenzorg en het parochiewerk. Ze trokken naar Congo, Brazilië, Amerika, Turkije en Rusland. Dit boekje gaat over de traditie waarin de zusters staan, waardoor zij worden geraakt en waarvoor zij zich hebben ingezet. Zo hopen zij iets van hun religieuze erfenis en inspiratie door te geven.
In 1911 vestigde de van oorsprong Franse congregatie Dochters van Onze Lieve Vrouw van het Heilig Hart zich in Nederland. Hier trokken de Dochters naar afgelegen oorden, waar zij zich vooral bezighielden met traditionele liefdewerken als onderwijs, zieken- en bejaardenzorg. Later kwamen daar de zorg voor kinderen, maatschappelijk werk en parochiewerk bij. In 1920 vertrokken de eerste Dochters naar de missie. Op de Molukken, Nieuw-Guinea en Java vonden zij taken op terreinen die voor mannelijke missionarissen moeilijk toegankelijk waren. Missiegeschiedenis is tot voor kort veelal beschreven als geschiedenis van priester-missionarissen. De bijdrage van duizenden religieuze vrouwen als de Dochters werd gezien als ondersteuning van het echte missiewerk. In werkelijkheid was hun bijdrage echter essentieel voor het welslagen van de missie. Een missie in de marge beschrijft hoe de Dochters gestalte gaven aan hun opdracht: Gods liefde bekend maken en zich inzetten voor minderbedeelden, meisjes en vrouwen. De ervaringen die zij daarbij opdeden, vormen de kern van dit boek.
In In haar naam geborgen vertellen ongeveer vijftig zusters van “De Voorzienigheid” over hun leven. Al honderdvijftig jaar richt de congregatie zich op wie ‘klein en zwak’ is. Op 5 augustus 1852 begon de priester Pieter Hesseveld aan de Amsterdamse Lauriergracht met een opvanghuis voor meisjes. Mietje Stroot, de latere stichteres Moeder Theresia, arriveerde een jaar later. Zij schiep orde in de chaos. De opvang van meisjes breidde zich uit tot onderwijs aan kinderen, opvang van ongehuwde moeders, verzorging en verpleging van zieken en bejaarden en sociaal werk. Zusters vestigden zich in meer dan dertig plaatsen in vooral Noord- en Zuid-Holland, maar gingen ook overzee naar Indonesië.
De Samenwerking Broeder-Congregaties Nederland (SBCN) vierde in 1999 haar veertigjarig bestaan. De oprichting van deze stichting vond plaats in een tijdvak dat religieuzen zich geconfronteerd zagen met ingrijpende kwesties die onderlinge gedachtewisseling en een bredere standpuntbepaling noodzakelijk maakten. Zaken als apostolische heroriëntatie en een veranderend beroep van kerk en samenleving op broeders vroegen om aandacht. Later kwamen daar de scherpe daling van het aantal roepingen en het toekomstperspectief van een sterk vergrijzende gemeenschap bij. De SBCN verbond van meet af aan een veelkleurig gezelschap van broedergemeenschappen, die op spiritueel vlak, in hun apostolaatswerken, in hun keuze voor missionaire actie en voor de groepen met en voor wie zij werkten ieder een eigen koers bepaalden. Alleen al in omvang en taakstelling worden deze verschillen zichtbaar. Anno 2000 telt de SBCN vijftien aangesloten besturen, samen zijn bij deze congregaties iets meer dan 900 individuele leden aangesloten. Hun werkzaamheden bestaan uit onderwijs en opvoeding, verpleging, verzorging; sommige congregaties zijn actief in de missie. De geschiedenis van de SBCN wordt in zes fases uit de doeken gedaan. De rode draad van het verhaal vormt het zoeken naar evenwicht tussen verbondenheid en eigenheid. Wat verbond de congregaties, ondanks alle verscheidenheid, de afgelopen veertig jaar?
Door zusters geroepenFranciscanessen van Etten-Leur na 1930Auteur: Judith de Raat
|
 |
Dit boek is gebaseerd op de levensverhalen van ruim dertig zusters Franciscanessen van Etten-Leur. Als rode draad is gekozen voor de veranderingen waar zij mee te maken kregen. Nieuwe opvattingen over vorming, spiritualiteit, kleding en inzet zorgden ervoor dat hun leven zich sterk wijzigde. Het bestuur van de congregatie begeleidde deze veranderingen door een beleid gericht op ‘mentaliteitsvorming’. Gaandeweg zijn de zusters deze vorming zelf gaan dragen en is het een waarde geworden waar de congregatie als geheel op drijft. Nog altijd worden de zusters voortdurend door elkaar geroepen om hun levenskeuze in te vullen en vorm te geven.
Vroomheid in veelvoudGeschiedenis van de Franciscanessen van Oirschot, 1797-1997Auteur: Marit Monteiro
|
 |
Anders dan de meeste actieve zustercongregaties in Nederland zijn de Franciscanessen van Oirschot contemplatief in oorsprong, wezen en oriëntatie. Die contemplatieve traditie hebben zij altijd bewaard, ook toen zij zich na 1840 toe gingen leggen op onderwijs en bejaardenzorg. Kenmerkend voor deze gemeenschap is dat zij vrouwen heeft aangetrokken met een duidelijke hang naar het actieve apostolaat en vrouwen die juist naar een slotklooster wilden. Ieder van hen heeft de spanning tussen actie en contemplatie, ingebakken in de traditie en de geschiedenis van de congregatie, op eigen wijze beleefd. Die verschillen in beleving en de invloed daarvan op de kloostergemeenschap worden in deze studie onderzocht. Vroomheid in veelvoud beschrijft de ontwikkeling van de congregatie in Nederland en Brazilië, waar de Franciscanessen van Oirschot in 1926 een communiteit stichtten. In haar boek laat Marit Monteiro zien waar ontwikkelingen op spiritueel, institutioneel-bestuurlijk en organisatorisch niveau in elkaar grepen, elkaar versterkten of juist niet meer parallel liepen. Hierdoor wordt de groeiende complexiteit van het kloosterleven in de veranderende kerk en samenleving van na de Tweede Wereldoorlog scherp zichtbaar.
In dit boek licht José Eijt het leven en werken van Alphonsa Kuborn binnen de kerkelijke en maatschappelijke context van haar tijd. Wie was deze vrouw? Hoe gaf zij gestalte aan het religieuze leven en aan de werken van barmhartigheid in ‘haar’ kloostergemeenschap? Hoe slaagde ze er in om deze gemeenschap tot bloei te brengen ondanks moeilijke omstandigheden en klerikale tegenwerking? Dergelijke vragen komen in deze publicatie aan bod. Zo ontstaat een boeiend beeld van een vrouw die het ‘voortgaan in vertrouwen’ tot richtsnoer van haar leven maakte.
Trappisten van de Achelse KluisEen bewogen geschiedenisAuteurs: Annelies van Heijst en Marjet Derks (eindred.)
|
 |
De Sint-Benedictusabdij in Achel lijkt op het eerste gezicht de bewaarplaats van stilte, rust en beschouwing. Maar de historie van de trappisten die er wonen, en die van hun spirituele voorgangers, de cisterciënzers, is allesbehalve statisch. Die geschiedenis staat in het teken van de ‘panta rhei’: de eeuwigdurende stroom van alsmaar opnieuw beginnen, van een voortdurend proces. Dat geldt niet minder voor de manier waarop de monnikengemeenschap zich heeft verhouden tot de veranderende tijdsomstandigheden. Hoewel afzondering en een leven van ora et labora altijd centraal hebben gestaan, heeft de orde zich nooit buiten de tijd geplaatst waarin men leefde.
Serie: Metamorfosen
Werven en derven
De financiële grondslag van kloostergemeenschappen in de Lage Landen
Auteurs: Marie-Antoinette Willemsen (red.)
Jaar van uitgave: 2019
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
De afgelopen decennia verschenen er tientallen historische studies van ordes en congregaties. Daarin bleef één aspect onderbelicht: de financiële basis waarop de religieuzen in de negentiende en twintigste eeuw hun kloosterleven en de daaruit voortvloeiende activiteiten gestalte gaven. Hoe ‘actieve’ religieuzen in hun onderhoud voorzagen, is wel bekend. Deden ze in de negentiende eeuw nog werk ‘om niet’, al gauw ontvingen ze kostgelden, overheidssubsidies en net als leken een salaris voor hun aandeel in het onderwijs, het jeugdwerk of de zorg. Maar hoe stond dat met ‘contemplatieve’ kloosterlingen? Welk verdienmodel ontwikkelden zij? Daarnaast besteedt deze bundel aandacht aan twee andere financiële kwesties. In de eerste plaats het perspectief van waaruit charitatieve stichtingen ten behoeve van of georganiseerd door religieuzen van de grond kwamen. In de tweede plaats de vraag wat gaat er gebeuren met het materiële en imm
ateriële erfgoed van religieuzen nu de ontkerkelijking doorzet.
Dienstbaar onder vuur
Religieuzen en de Tweede Wereldoorlog
Auteurs: Chris Dols, Joep van Gennip en Lennert Savenije (red.)
Jaar van uitgave: 2016
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
De Tweede Wereldoorlog verstoorde in menig opzicht de orde van het aan regels gebonden bestaan van Nederlandse mannelijke en vrouwelijke religieuzen. Desondanks is hun oorlogsbeleving en geschiedenis vooralsnog weinig gethematiseerd in zowel de geschiedschrijving van orden en congregaties zelf als die van de Tweede Wereldoorlog. Deze bundeling van artikelen beoogt hierin verandering te brengen. Religieuzen zagen zichzelf geconfronteerd met een oorlogs- en bezettingssituatie die tot in hun kloosters en missieposten doordrong. Ze kregen te maken met bombardementen, confiscatie van eigendommen door de Duitse bezetter, inkwartiering van soldaten, en tekorten aan levensmiddelen. Tegelijkertijd waren ze zowel binnen als buiten de kloostermuren actief in het geven van hulp aan oorlogsslachtoffers, droegen ze bij aan verschillende vormen van verzet, speelden ze al dan niet noodgedwongen een rol in interneringskampen en bezochten ze als legeraalmoezenier slagvelden. Door zowel de voor- als naoorlogse periode in de analyse te betrekken en aandacht te schenken aan ontwikkelingen binnen en buiten de Nederlandse landsgrenzen, wil deze bundel bijdragen aan een genuanceerd en veelkleurig beeld van de geschiedenis van religieuzen en de Tweede Wereldoorlog.
Creatie en recreatie
Cultuur en ontspanning in het kloosterleven
Auteurs: Joep van Gennip, Vefie Poels en Marie-Antoinette Willemsen (red.)
Jaar van uitgave: 2014
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
Waar kloosters in de Middeleeuwen centra van cultuur en vorming waren, is het belang van deze functie in de moderne tijd geringer. Toch werd ook in de negentiende en twintigste eeuw door orden en congregaties veel aandacht besteed aan lezen, muziek, toneel, sport, naaldwerk, kunst en architectuur. Kunst en ontspanning waren voor een deel gericht op de ontwikkeling en het welbevinden van de religieuzen zelf, maar gedeeltelijk ook op de vorming van leerlingen op de scholen van de religieuze instituten en van de geloofsgemeenschap in haar geheel. Deze bundel biedt een rijke keur aan recreatieve en kunstzinnige uitingsvormen. De lees- en muziekcultuur in kloosters komt aan bod, evenals het artistieke talent van individuele religieuzen. Daarnaast is er aandacht voor verschillende vormen van ontspanning op onderwijsinstituten en voor architectuur in kerken en scholen.
Bewogen Missie
Het gebruik van het medium film door Nederlandse kloostergemeenschappen
Auteurs: Joos van Vugt en Marie-Antoinette Willemsen (red.)
Jaar van uitgave: 2012
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
In de loop van de twintigste eeuw gingen vrijwel alle orden en congregaties in Nederland gebruik maken van het nieuwe medium film. Men liet professionele films vervaardigen om aan de buitenwacht te laten zien hoe religieuzen leefden en werkten, vooral in de missie. Ook werden de films beschouwd als antropologisch document. Onomstreden was de inzet van film niet: films werden als potentieel gevaar voor de goede zeden beschouwd. In de jaren zestig verdwenen de wervings- en missiefilms en kwam een nieuw genre op van gelegenheidsfilms op video, gemaakt door individuele religieuzen. De laatste jaren worden opnieuw films vervaardigd, maar nu als historisch document of als ‘testament’, bedoeld voor latere generaties. Zowel de oude als de moderne films vormen een unieke bron voor het leven en werk van Nederlandse religieuzen sinds het begin van de twintigste eeuw. Aan deze bundel zijn twee dvd’s toegevoegd met bijzonder filmmateriaal.
Het geloof dat inzicht zoekt
Religieuzen en de wetenschap
Auteurs: Joep van Gennip en Marie-Antoinette Th. Willemsen (red.)
Jaar van uitgave: 2010
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
Het geloof dat inzicht zoekt, fides quaerens intellectum, is een uitspraak van de scho¬lastieke theoloog Anselmus van Canterbury (1033-1109) die de dubbelzinnige houding weerspiegelt van de katholieke kerk tot de wetenschap. Door de eeuwen heen heeft de kerk wetenschapsbeoefening gestimuleerd, maar even zo vaak ook afgeremd of zelfs tegengewerkt wanneer het eigen dogmatische gedachte¬goed in gevaar dreigde te komen. In deze publicatie staat dit spanningsveld centraal en wordt de rol die orden en congregaties in de negentiende en twintigste eeuw daarin speelden, belicht. De bundel opent met twee bijdragen waarin de verhouding van de Neder-landse dominicanen en franciscanen tot wetenschap en universiteit wordt verkend. Het thema wordt verder ontwikkeld vanuit diverse invalshoeken en wetenschappelijke deelgebieden waarin religieu¬zen een prominente rol hebben gespeeld: geschied-schrijving en historiografie, missiologie, exacte wetenschappen, antropologie en de godsdienstso¬ciologie. De bijdragen laten zien dat religieuzen in alle mogelijke kennisgebieden werkzaam waren, en vaak nog zijn.
Bezielde Zorg
Verpleging door katholieke religieuzen in Nederland en Vlaanderen, negentiende – twintigste eeuw
Auteurs: Liesbeth Labbeke, Vefie Poels en Rob Wolf (red.)
Jaar van uitgave: 2008
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
Lange tijd waren vrouwelijke religieuzen gezichtsbepalend in de verpleging in de katholieke ziekenhuizen in Nederland en Vlaanderen. Door hun inzet voor zieke mensen, hun (doorgaans onbetaalde) arbeid met lange dagen en nachten en hun medewerking aan de opbouw van het ziekenhuiswezen hebben zij bijna twee eeuwen lang een belangrijke bijdrage geleverd aan de gezondheidszorg. Zij zijn voor velen nog steeds een inspirerend voorbeeld nu menslievende zorg in de ziekenhuissector onder druk staat van grootschaligheid, streven naar efficiëntie en optimalisering van medisch-technisch kunnen. In deze bundel wordt de bezieling van vrouwelijke (en enkele mannelijke) religieuzen belicht tegen de achtergrond van de medische, organisatorische en beleidsmatige ontwikkelingen in het katholieke ziekenhuiswezen.
Mannen Gods
Clericale identiteit in verandering
Auteurs: Marit Monteiro en Gian Ackermans (red.)
Jaar van uitgave: 2007
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
Traditionele beelden van de priester als ‘man Gods’ hebben de afgelopen decennia aan geldigheid ingeboet. Achter die constatering gaat een complex historisch debat schuil met uiteenlopende standpunten, dat ook kerkpolitiek nog steeds doorwerkt. Dat debat kan veel winnen bij het recente perspectief van de cultuurhistorisch gerichte religiegeschiedenis. De bijdragen in deze bundel vermijden oude stereotypen en stereotyperingen. Hier gaat het dan ook niet langer om priesters als verlengstuk van de hiërarchie, maar wordt deze groep als het ware van binnenuit gedifferentieerd aan een analyse onderworpen. Het accent valt op voorbeelden en zelfbeelden, mannelijkheid en vrouwelijkheid, corpsgeest en individualiteit.
Tempo doeloe, tempo sekarang
Het proces van indonesianisering in Nederlandse orden en congregaties
Auteurs: Joos van Vugt, José Eijt en Marjet Derks (red.)
Jaar van uitgave: 2004
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
Sinds de negentiende eeuw is Indonesië een geliefd missiegebied van Nederlandse orden en congregaties. Sinds de jaren twintig van de vorige eeuw zijn ook Indonesische mannen en vrouwen lid geworden van deze kloostergemeenschappen. Aanvankelijk moesten zij zich volledig aanpassen aan de Nederlandse kloostercultuur, maar na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1945 veranderde dat. Nu moesten de Nederlandse religieuzen zich aanpassen. Hun aantal nam bovendien af, terwijl het aantal Indonesische religieuzen groeide. De laatste jaren verplaatst het zwaartepunt van sommige Nederlandse zuster- en broedercongregaties zich dan ook definitief naar Indonesië. Tempo doeloe, tempo sekarang is gewijd aan het intensieve en complexe proces van Indonesianisering. Er wordt speciale aandacht besteed aan de persoonlijke ervaringen van enkele betrokken religieuzen.
De verleiding van het vreemde
Katholieke eigenzinnigheid in de twintigste eeuw
Auteurs: Judith de Raat, Gian Ackermans en Peter Nissen, m.m.v. Suzanne Hautvast
Jaar van uitgave: 2002
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
‘Een formidabel bouwwerk’, zo is de katholieke gemeenschap in Nederland ooit omschreven. Het beeld van een naar binnen gekeerde hechte katholieke gemeenschap, van een afzonderlijke roomse subcultuur, is en blijft hardnekkig. Uit recent historisch onderzoek blijkt dat katholieken zich bepaald niet in hun bolwerk verschansten, maar soms opmerkelijk ontvankelijk waren voor moderne stromingen en denkbeelden uit andere levensbeschouwelijke tradities dan de rooms-katholieke, of ruimer zelfs: dan de christelijke. In zeven artikelen wordt deze verleiding van het vreemde op katholieken onderzocht en in een historisch perspectief geplaatst. Daarbij komen elementen uit heel uiteenlopende tradities en stromingen aan de orde, zoals vrijmetselarij, oosterse bewegingen, boeddhisme, winti, islam, zenmeditatie en het verzamelbegrip New Age. De eigenzinnigheid van sommige katholieken komt eveneens aan bod in portretten van onder andere Hein Stufkens en Irene van Lippe-Biesterfeld.
Het licht gezien
Bekeringen tot het katholicisme in de twintigste eeuw
Auteurs: Marjet Derks, Peter Nissen en Judith de Raat, m.m.v. Suzanne Hautvast
Jaar van uitgave: 2000
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
De bekeringen van Saulus en Augustinus zijn oude, bekende verhalen. Ook in de moderne twintigste eeuw echter, de eeuw van moderniteit en massaliteit, techniek en rationaliteit hebben mensen voor een radicale religieuze verandering gekozen. Vooral het katholicisme oefende een aantrekkingskracht uit bij crises of confrontaties. Bij al die verhalen lijkt het om puur persoonlijke omvormingen te gaan, maar bekeringen zijn ook sociale, soms zelfs georganiseerde processen. Het licht gezien is gewijd aan de sociale en persoonlijke aspecten van bekeringen tegen de achtergrond van het katholicisme in de twintigste eeuw. Wie bekeerden zich en hoe kwam hun transformatieproces op gang? Hoe werd in verschillende perioden tegen bekeringen aangekeken? Welke overeenkomsten en verschillen bestonden tussen georganiseerde bekeringsoffensieven en individuele conversies? Welke accenten hebben de psychologie, de sociologie en de geschiedwetenschap gelegd bij het bestuderen van bekeringen en tot welke inzichten heeft dat geleid? Het fenomeen bekeringen wordt door historici en theologen onder de loep genomen. Daarnaast vertellen enkele bekeerlingen (onder wie mgr. Phillipe Bär en journaliste Monic Slingerland) hun eigen persoonlijke bekeringsverhaal.
Steun en toeverlaat
Historische aspecten van geestelijke begeleiding
Auteurs: Marit Monteiro, Peter Nissen en Judith de Raat, m.m.v. Suzanne Hautvast
Jaar van uitgave: 1999
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
De behoefte aan geestelijke begeleiding is geen modern verschijnsel. Terwijl nu verschillende vormen van therapie bestaan om aan dat verlangen tegemoet te komen, was geestelijke begeleiding vroeger een klerikaal monopolie. Steun en toeverlaat laat zien welke gedaantewisselingen het verschijnsel geestelijke begeleiding binnen de Nederlandse katholieke leefwereld heeft ondergaan. Uitgangspunt in deze bundel is de dynamiek tussen geestelijkheid en gelovigen, tussen leiders en geleiden. Waar worstelden gelovige mannen en vrouwen mee? Wat hadden de geestelijke begeleiders in verschillende hoedanigheden hun te bieden? Wanneer werd begeleiding als bevoogdend of nutteloos ervaren en wanneer als zinvol, troostrijk en ondersteunend? Op welke wijze kunnen bestaande vormen van geestelijke begeleiding aangepast worden aan de huidige vragen van gelovigen en zo opnieuw betekenis krijgen? Historici en theologen, leken en religieuzen buigen zich over deze vragen in toegankelijk geschreven bijdragen en persoonlijke verhalen.
Gaan voor God
Ideaal en praktijk van missie in historisch perspectief
Auteurs: José Eijt, Hester Genefaas en Peter Nissen (red.)
Jaar van uitgave: 1998
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
Met een hutkoffer vol idealen, doelstellingen en vooroordelen trokken missionarissen naar hun post. Over het land zelf, de achtergronden, tradities en gewoonten van de mensen die er woonden, wisten ze – tot diep in de jaren zestig – nauwelijks iets. Dat gold vooral voor leden van religieuze gemeenschappen die missie als neventaak zagen. In de missionerende orden en congregaties was de feitelijke kennis wat groter. Eenmaal aan het werk ontdekten de missionarissen dat de beelden waarmee zij op pad waren gegaan, erg eenzijdig waren. In Nederland echter leidden de oude beelden een hardnekkig bestaan, zoals bijvoorbeeld blijkt uit het recent verschenen boek De Afrikaanse mythe van Theo Salemink. In de bundel Gaan voor God staan de idealen en doelstellingen, voorstellingen en beelden over de missie centraal. Beschreven wordt hoe mannelijke en vrouwelijke missionarissen in hun dagelijkse werkzaamheden gestalte gaven aan het voorgehouden missie-ideaal en hoe de voorstellingen over missie waarmee zij opgegroeid waren, zich ontwikkelden onder invloed van hun ervaringen en belevingen in de missiepraktijk. Mannen en vrouwen werkten vaak samen in de missie. Omdat zij hun werk op verschillende wijzen verstonden en uitvoerden, wordt ook gekeken naar de wijze waarop zij samenwerkten en naar de opvattingen over mannelijkheid en vrouwelijkheid onder de missionerenden zelf en onder de lokale bevolking.
Sterven voor de wereld
Een religieus ideaal in meervoud
Auteurs: Marjet Derks, José Eijt en Marit Monteiro (red.)
Jaar van uitgave: 1997
Plaats van uitgave: Hilversum
Uitgeverij: Uitgeverij Verloren
In beschouwende orden maar ook in actieve congregaties stond het ideaal van wereldverzaking lange tijd centraal. De ware kloosterling wist zich te bevrijden van familiebanden, materiële wensen en lichamelijke verlangens. Sterven voor de wereld betekende opnieuw geboren worden, als een mens die vrij was zich volledig aan God toe te wijden. De grens tussen klooster en wereld bleef echter onscherp, niet in de laatste plaats omdat vele religieuzen in die wereld taken verrichtten in onderwijs of zorg. Uitgangspunt van deze bundel is de confrontatie van kloosterlijke idealen, zoals het loslaten van het aardse, de rituele omvorming en het opgeven van het eigen ego (zowel in geestelijke als in lichamelijke zin) met de eigen praktijk, de eigen ervaringen van mannen en vrouwen vóór en na Vaticanum II. Ideaal en zelfbeeld werden natuurlijk beïnvloed door de veranderende sociale en kerkelijke omstandigheden. Bij de beoefening van de deugden werden in de wereld van broeders andere accenten gelegd dan in die van zusters. De manier waarop sekse een rol speelde in ideaalbeelden en zelfverstaan vormt dan ook een belangrijke rode draad in de bundel. Behalve toegankelijk geschreven artikelen van historici en theologen bevat Sterven voor de wereld verhalen van religieuzen zelf over hoe zij hun ‘sterven voor de wereld’ hebben ervaren en wat er in hun leven veranderd is sinds dit een nieuwe invulling heeft gekregen. Daarmee wordt de vraag opgeworpen welke zeggingskracht klassieke kloosteridealen als onthechting, nederigheid en gehoorzaamheid vandaag de dag nog kunnen hebben, ook voor leken.
Serie: Vrouwen van formaat
Wegwijzer in de wetenschap
Prof. dr. Jacoba Hol (1886-1964), fysisch-geografe
Auteur: Suzanne Hautvast
Jaar van uitgave: 2002
Plaats van uitgave: Nijmegen
Uitgeverij: Uitgeverij Vantilt
Wetenschap in dienstbaarheid
Ida B.M. Frye [1909-2003], heilpedagoge
Auteurs: Marjet Derks en Rob Wolf
Jaar van uitgave: 2000
Plaats van uitgave: Nijmegen
Uitgeverij: Uitgeverij Vantilt
Wetenschap als roeping
Prof. dr. Christine Mohrmann (1903-1988), classica
Auteurs: Marjet Derks en Saskia Verheesen-Stegeman
Jaar van uitgave: 1998
Plaats van uitgave: Nijmegen
Uitgeverij: Uitgeverij Vantilt
Overige publicaties
Zusters en broeders in Noord-Nederland, 1846-heden
Auteur: José Eijt
Jaar van uitgave: 2006
in: Tj.T. de Jong (red.), Katholiek leven in Noord-Nederland 1956-2006. Vijftig jaar bisdom Groningen (Hilversum: Uitgeverij Verloren, 2006), pp. 154-169.
Negentiende-eeuwse kloostergemeenschappen
Liefdewerken in het spoor van Vincent de Paul (1581-1660)
Auteurs: Joos van Vugt en José Eijt
Jaar van uitgave: 2004
in: H. Crijns (red.), Barmhartigheid en gerechtigheid. Handboek diaconiewetenschap (Kampen: Uitgeverij Kok, 2004), pp. 153-157.
Wie kookte het Laatste Avondmaal?
Over de zichtbaarheid van vrouwen in religiegeschiedenis
Auteurs: Marjet Derks en José Eijt
Jaar van uitgave: 2002
in: M. Ackermans en Th. Hoogbergen (samenst.), Kloosters en religieus leven. Historie met toekomst (‘s-Hertogenbosch: Adr. Heinen Uitgevers, 2002), pp. 194-203
Samen leven, samen zorgen
Auteurs: Joos van Vugt en José Eijt
Jaar van uitgave: 2002
in: 150 jaar Broederscongregatie Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten 1851-2001 (Voorhout: Uitgever Broeders van Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten), pp. 19-45.